Tranh in trên giấy dó là một loại hình nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, nổi bật với vẻ đẹp mộc mạc, tự nhiên và có độ bền cao khi được bảo quản đúng cách. Tuy nhiên, do giấy dó là chất liệu mỏng manh và dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường, việc bảo quản tranh in trên giấy dó đòi hỏi sự cẩn trọng để đảm bảo tranh giữ được màu sắc và chất lượng lâu dài. Dưới đây là các phương pháp bảo quản tranh in trên giấy dó đúng cách, giúp duy trì giá trị của tác phẩm qua thời gian.
1. Tránh Tiếp Xúc Trực Tiếp Với Ánh Sáng Mặt Trời
Tia UV từ ánh sáng mặt trời là một trong những nguyên nhân chính gây phai màu và làm hỏng giấy dó. Vì vậy, khi trưng bày tranh in trên giấy dó, cần tránh treo tranh ở những nơi có ánh sáng trực tiếp hoặc mạnh. Điều này sẽ giúp ngăn ngừa tình trạng giấy bị vàng, mờ dần và làm giảm tuổi thọ của tác phẩm.
Gợi ý: Sử dụng đèn chiếu sáng dịu nhẹ hoặc đèn chiếu chuyên dụng có bộ lọc tia UV để đảm bảo ánh sáng không gây hại cho tranh. Đối với tranh được trưng bày gần cửa sổ, hãy sử dụng rèm che để giảm thiểu tác động của ánh sáng mặt trời.
Nguồn tham khảo: Theo khuyến nghị của Bảo tàng The British Museum, ánh sáng là một trong những yếu tố cần được kiểm soát chặt chẽ khi trưng bày các tác phẩm nghệ thuật trên giấy.
2. Duy Trì Độ Ẩm Ổn Định
Giấy dó rất nhạy cảm với sự thay đổi độ ẩm. Khi độ ẩm quá cao, giấy sẽ dễ bị giãn nở và dẫn đến tình trạng nấm mốc, trong khi độ ẩm quá thấp sẽ làm giấy bị khô và giòn, dễ rách. Độ ẩm lý tưởng để bảo quản tranh in trên giấy dó là khoảng 40% – 50%.
Gợi ý: Nên treo tranh ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh những nơi có độ ẩm cao như phòng tắm hoặc nhà bếp. Nếu cần thiết, sử dụng máy hút ẩm hoặc điều chỉnh nhiệt độ trong không gian trưng bày để đảm bảo độ ẩm luôn ổn định.
Nguồn tham khảo: Theo The Getty Conservation Institute, việc kiểm soát độ ẩm đóng vai trò quan trọng trong bảo quản các tác phẩm nghệ thuật trên giấy.
3. Đóng Khung Tranh Để Bảo Vệ
Việc đóng khung tranh in trên giấy dó không chỉ giúp bảo vệ tranh khỏi bụi bẩn và tác động vật lý mà còn giữ tranh tránh xa các yếu tố môi trường bất lợi. Để bảo quản tốt nhất, tranh nên được đóng khung với kính chống tia UV, giúp ngăn ngừa tác động của ánh sáng mà không làm ảnh hưởng đến vẻ đẹp của tranh. Đảm bảo có một khoảng cách giữa bề mặt giấy và kính để tránh giấy bị dính vào kính hoặc giữ ẩm.
Lưu ý: Sử dụng các vật liệu không chứa axit khi đóng khung tranh để tránh làm hỏng giấy. Khung tranh nên được làm từ gỗ hoặc kim loại chắc chắn để bảo vệ toàn diện tác phẩm.
Nguồn tham khảo: Louvre Museum khuyến nghị việc sử dụng kính chống tia UV và vật liệu không chứa axit để bảo vệ các tác phẩm nghệ thuật trên giấy.
4. Kiểm Tra Định Kỳ Và Vệ Sinh Đúng Cách
Tranh in trên giấy dó cần được kiểm tra định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hại như ố vàng, nấm mốc, hoặc vết rách. Khi vệ sinh tranh, tuyệt đối không nên sử dụng nước hoặc dung dịch tẩy rửa, vì giấy dó có khả năng hút ẩm mạnh và dễ bị hỏng khi tiếp xúc với nước. Thay vào đó, hãy sử dụng một cọ mềm để quét nhẹ bụi bẩn trên bề mặt tranh.
Lưu ý: Tránh chạm trực tiếp vào bề mặt tranh vì dầu từ tay có thể gây hư hại cho giấy theo thời gian. Sử dụng găng tay sạch khi xử lý tranh.
Nguồn tham khảo: Smithsonian Institution khuyến nghị sử dụng các dụng cụ vệ sinh mềm mại, nhẹ nhàng và không chứa hóa chất mạnh khi làm sạch các tác phẩm trên giấy.
5. Lưu Trữ Tranh Đúng Cách Khi Không Trưng Bày
Khi không trưng bày, tranh in trên giấy dó nên được cuộn hoặc cất giữ trong các hộp lưu trữ chuyên dụng làm từ chất liệu không chứa axit. Hãy đảm bảo giấy được bảo quản ở môi trường thoáng mát, không có ánh sáng mạnh và độ ẩm cao. Tránh để tranh tiếp xúc trực tiếp với bề mặt cứng hoặc các vật nặng đè lên vì điều này có thể làm nhăn hoặc gãy giấy.
Gợi ý: Sử dụng các hộp lưu trữ giấy chuyên dụng hoặc các ngăn kéo phẳng để giữ tranh ở trạng thái tốt nhất. Khi cuộn tranh, cần cuộn một cách nhẹ nhàng và sử dụng giấy bảo vệ ở giữa để tránh làm hỏng bề mặt tranh.
Kết Luận: Bảo quản tranh in trên giấy dó đòi hỏi sự cẩn thận trong việc kiểm soát các yếu tố môi trường như ánh sáng, độ ẩm, và nhiệt độ. Đồng thời, việc đóng khung và vệ sinh đúng cách sẽ giúp giữ gìn giá trị và vẻ đẹp tự nhiên của tranh trong thời gian dài. Bằng cách áp dụng các phương pháp bảo quản trên, bạn có thể bảo vệ và duy trì sự bền vững của tranh in trên giấy dó một cách hiệu quả.